به گزارش پايگاه خبري تحليلي سلام لردگان، خانواده در تفکر اسلامي جايگاهي بسيار رفيعي دارد، اگر موضوع خانواده در اسلام را با ساير اموري که مشابه اين مقوله است، مقايسه کنيم برجستگي خاصي در مسئله خانواده ملاحظه مي‌کنيم، اگر چه بعضي از آن موضوعات مهم و بعضي مهم‌تر هستند، اما گاهي اموري وجود دارند که واژه «اهم» نيز براي آن‌ها کفايت نمي‌کند و بايد به دنبال ادبيات ديگري براي بيان عظمت آن‌ها بود از جمله اين موضوعات، موضوع «خانواده» است.

محمدقاسم موسوي، کارشناس مرکز تخصصي نماز * شناخت زمينه‌هاى تربيت (چه زمينه‌هايي براي تربيت ديني فرزندمان  وجود دارد) چنين مي‌نويسد:

بي‌شک آنچه در نظام خلقت تحقق مى‌يابد، نيازمند مقدمات، زمينه‌ها و بستر مشخصى است که ظهور و تحقق آن‌ها بدون اين تمهيدات غيرممکن است، تربيت الهى انسان نيز نيازمند مقدمات و زمينه‌هايى است تا والدين بتوانند در اين امر موفق شده و فرهنگ نماز را در وجود فرزندانشان ماندگار کنند.

والدين بايد همچون باغبانى دانا و دلسوز بستر رشد گل‌هاى باغ خود را بشناسند و با بهره‌گيرى از زمينه‌هاى مناسب، شاهد شکفتن گل‌هاى باغشان باشند تا عطر دل انگيز عشق و بندگى را در قلوب آنان به يادگار بگذارند.

زمينه‌سازى و فراهم کردن شرايط و بهره‌گيرى از زمينه‌هاى مختلف مادى و معنوى، لازم است بيشتر در دوران کودکى و نوجوانى و قبل از سن بلوغ شرعى تحقق يابد تا والدين بتوانند در اين سن فرزندانشان را با نماز و نحوه ارتباط با خدا آشنا سازند و گرنه در سن بلوغ و بعد از آن دچار مشکل خواهند شد.

زمينه‌هاى تربيتى نماز را به زمينه‌هاى بيرونى مانند محيط خانوادگى و رفتار و بـرخـورد اطرافيـان با کودک و نوجوان و زمينه‌هاى درونى که مربوط به خود کودک و نوجوان است، مي‌توان تقسيم کرد.

*زمينه‌هاى بيرونى

محيط خانواده، محيط اجتماع و تمام کسانى که به نحوى با کودک و نوجوان ارتباط دارند، زمينه‌هاى بيرونى محسوب مى‌شوند، اين زمينه‌ها مى‌تواند اثر و نقش ‍ سازنده يا تخريبى بر آنان بگذارد، کودکان و نوجوانان بـه امور محسوس و ظاهرى توجه بيشترى دارند، بـه همين دليل اين امور برايشان با اهميت‌تر است .

فراهم ساختن زمينه‌هاى بيرونى تربيت به منظور ترغيب کودک و نوجوان به نماز، مى‌تواند مـحـرک فـعـاليـت، حـرکـت و تمايل او به سوى فرامين الهى و رهنمودهاى قرآن کريم باشد، در ذيل برخى از اين زمينه‌ها به اختصار مورد بررسى قرار مى گيرد:

-طرح و گفتگو درباره نماز

اگر والدين در حضور کودک و نوجوان مسايل و معارف مربوط به نماز را طرح و درباره آن گفت‌وگو کنند، به طور غير مستقيم بر آن‌ها تأثير خواهد گذاشت، صـحـبـت و گفت‌وگو دربـاره نـمـاز مى‌تواند در قالب شعر و سرود، قصه و حکايت، توضيح مـطالب مربوط به نماز، طرح و نقاشى و مانند آن انجام شود تا در ذهن و روان کودک و نوجوان اثر گذاشته بـا تـوجه به حس کنجکاويى که دارند، خود به فعاليت فکرى و عملى در اين موضوع وادار شوند.

نکته قابل ذکر اينکه، والدين نبايـد چنين فکر کنند که نسبت به مسايل نماز آگاه هستند پس، چه ضرورتى دارد اين مطالب را بين خود مطرح کنند؟ طرح و گفت‌وگوى عمدى دربـاره نماز بيانگر اهميتى است که والدين به اين امر مى‌دهند و موجب جلب توجه کودک و نوجوان به جايگاه ارزشي نماز مى‌شود.

-ارتباط با دوستانِ نمازخوان

والدين سعى کنند بـا خانواده‌ها و افراد متدين ارتباط و رفت و آمد داشته باشند، چرا که چنين خانواده‌هايى فرزندان متدين و نمازخوانى دارند کـه مى‌توانند بـر افکار و اعمال کودک آنان اثر مثبت و سازنده بگذارند.

همچنين لازم است کودک و نوجوان ترغيب شود تا دوستانى برگزيند که براى نماز و آداب اسلامى اهميت قايل هستند، زيرا در مواقعى، تأثير رفتار و گفتار کودکان بر يکديگر بيشتر از سايرين است.

علاوه بر اينها عمل نمازگزاران کودک و نوجوان در جمع همسالان خود مي‌تواند احساس نياز به شخصيت جمعى آن‌ها را ارضا کند، تکرار اين گونه موارد موجب اُنس و علاقه آنان به نماز خواهد شد.

-ارائه الگو

ميل به داشتن الگوى مطلوب در کودکان و نوجوانان مشهود است و دوست دارند از کسى يا کسانى کـه از هـر جهت مورد علاقه آنان است تقليد کنند و رفتار و گفتارشان را مطابق رفتار الگو تنظيم کرده تا شبيه و مانند آن شوند.

والديـن بـا بهره‌گيرى از اين ميل و خواسته آنان، مى‌توانند الگوهاى بسيار خوب و عالى از کـسـانـى کـه اهـل عـبوديت و نماز هستند به آن‌ها معرفى کنند، انبياى الهى، امامان معصوم(ع) و انـسـان‌هاى وارسته از جمله الگوهاى ارزنده و درخشانى هستند که مى‌توان به کودک و نوجوان معرفى کرد تا در سايه آن به گمراهى گرفتار نشود.

علاوه بر اين خود والدين با اعتقاد و پاى‌بندى نسبت به دين به ويژه با اهميت دادن به نماز و عملکرد و رفتار درست مى‌توانند الگوى ارزنده و مفيدى براى فرزندانشان باشند، خصوصاً هنگامى که عامل گفته‌هاى خود نيز هستند.

بنابراين کودکان و نوجوانان در ابعاد مختلف زندگى خود محتاج الگو هستند تا بتوانند افکار، آرزوها و تلاش‌هاى خود را مطابق آن تنظيم کنند، اينان در مسايل الهى و دينى نيز که به طور فطرى با آن در ارتباطند، در جست‌وجوى يک الگوى معنوى هستند، وجود چنين فردى آنان را در امر به هدايت و رستگارى کمک شايانى خواهد کرد.

-نماز در حضور کودک و نوجوان

يکى از عواملى که مي‌تواند باعث شوق و علاقه به نماز و آداب الهى در کودک و نوجوان شود، آموزش بصرى است، زيرا اين‌گونه آموزش‌ها به دليل اثربخشي و تأثير بيشتر موجب يادگيرى، تغيير رفتار يا ايجاد رفتار تازه مى‌شود، علاوه بـر ايـن، آموزش بصرى عميق‌تر بوده و ديرتر فراموش مى‌شود و زودتر از آموزش‌هاى ديگر تأثير مى‌گذارد.

والدينى که هر چند وقت يک‌بار، کودک و نوجوان خود را با اخلاق حسنه و دعوت محبت آميز به مساجد و اماکن مذهبى مى‌برند، در علاقه‌مند کردن فرزندان خود به نماز، موفق‌تر از ديگرانند، البته اين کار در صورتى موفقيت آميز است که به خستگى و دل‌زدگى کودک و نوجوان منجر نشود.

نماز خواندن در منزل و در حضور کودک نيز اثر مثبت و سازنده‌اى خواهد گذاشت، مثلاً اگر والدين در اتاقى که کودک مشغول بازى و يا نقاشى است، سجاده خود را پهن کرده به نماز بايستند اثر معنوى ماندگارى خواهد گذاشت.

چنانچه نمازهاى واجب را در مسجد و به جماعت مى‌خوانيم خوب است نمازهاى نافله و قضا را در منزل بخوانيم تا براى کودک و نوجوان تداعى نشود که مثلًا پدرم چرا امشب نماز نخوانده است، بنابراين وقتى کودک و نوجوان نماز ديگران، خاصه والدين را درک کند و ببيند، تأثير مى‌پذيرد، اين تأثيرپذيرى باعث تحرک و فعاليت او در انجام عبادت و ساير آداب اسلامى مى‌شود.

*جاذبه‌هاى ظاهرى

ظواهر زيبا و جاذبه‌هاى گوناگون به خودى خود شوق‌آور و رغبت انگيزند، اين ظواهر و جاذبه‌ها (صادق يا کاذب) بر روح کودک و نوجوان تأثير بيشترى مى‌گذارد، به طورى که در بسيارى مواقع بدون داشتن دليل درست به سوى چيزى که داراى ظاهرى زيبا است، کشيده مى‌شود.

والدين مى‌توانند از آنچه که مربوط به ظواهر نماز است، در ترغيب فرزندانشان بهره گيرند تا به تدريج به نماز عادت کرده و سپس به باطن نماز اُنس يابند به عبارت ديگر، از شور و اشتياق ظاهرى بـه شعور باطنى و آگاهى درباره نماز نايل شوند.

اگر والدين مطابق ميل و خواسته کودک و نوجوان برايشان سجاده زيبا، مهر و تسبيح دلخواه ، عـطـر، لباس مناسب بـراى پسران و مقنعه و چادر نماز براى دختران تهيه کنند، به يقين کار ارزنده و صحيحى را انجام داده‌اند، خواندن نماز بـا صوت و قرائت زيبا و دل‌انگيز و يـا تهيه سرودهاى دلنشين درباره نماز مى‌تواند زمينه‌هاى رغبت آنان را به عمل صالحى چون نماز فراهم کنند.

*‌پي‌نوشت:

مرکز تخصصي نماز به عنوان يکي از نهادهاي پاسخگو به سؤال‌هاي نماز، از طريق پست الکترونيکي porseshnamaz@yahoo.com، سايت اينترنتي http://namazportal.ir، شماره پيامک 30004145 و شماره تلفن 02517740920 به پرسش‌هاي علاقه‌مندان پاسخ مي‌گويد.